ΤΟ ΧΩΡΙΟ
Σ’
ένα μοναδικό φυσικό τοπίο σε
κατάφυτες τοποθεσίες με δασωμένες
πλαγιές και άφθονα νερά στους
πρόποδες του Γράμμου στέκει σαν
αετοφωλιά ένα από τα πιο ξακουστά
Μαστοροχώρια της Ηπείρου το ΠΛΗΚΑΤΙ.
Ένα χωριό με μεγάλη ιστορία που
ξεκινάει περίπου πριν 1000 χρόνια
ίσως και παλαιότερα. Το Πληκάτι ήταν
και είναι χτισμένο στις υπώρειες
του Γράμμου , σε υψόμετρο
1240 μέτρα
. Ανατολικά υψώνετε το ήμερο και
δασωμένο με οξιές βουνό Καρδάρι -
Σταυρός - Λιούκου, στα βόρεια
βρίσκεται η χορταριασμένη Σκάλα και
η κορυφή 2520 που είναι η ψηλότερη
του Γράμμου, δυτικά υψώνετε το
συγκρότημα Μαύρη Πέτρα - Ρασδόλι -
Μαύρα και ο δρυμός Σκοτάδι. Ανάμεσα
τους απλώνετε μια αρκετά μεγάλη και
γόνιμη κοιλάδα την οποία διαρρέουν
τρία μεγάλα ποταμιά που πηγάζουν από
τις πολυάριθμες πηγές των γύρω
βουνών. Τα δροσερά νερά ποτίζουν την
περισσότερη έκταση της κοιλάδας και
παλιότερα τροφοδοτούσαν τους τρεις
υδρόμυλους, τα πέντε μπατάνια και τις
τρεις νεροτριβές.
Σε
όλη την έκταση του χωριού οργιάζει το
πράσινο από άγρια πλατάνια, οξυές,
πανύψηλα και μυρωμένα έλατα και
πεύκα, σφενδάμια, γράβους, κέδρα,
κρανιές, αγριοκερασιές,
αγριογκορτσιές, αγριομηλιές και όλα
τα είδη των αγκαθιών από το μικρότερο
ως το μεγαλύτερο, από αγριολούλουδα
ως αγράμπελη.
Υπάρχει τόση αφθονία άνοιξη,
καλοκαίρι, ώστε η φύση να μοιάζει και
να είναι ένας απέραντος ανθόκηπος.
Το
Πληκάτι υπήρξε κοιτίδα μαστόρων και
μητρόπολη μαστοροχωριών.
Το
χωριό αριθμούσε περίπου 350 με 400
σπίτια και περίπου 2200 κατοίκους το
1840. Αυτό είναι αληθές διότι και
σήμερα γύρω από το χωριό και σε
απόσταση εκατοντάδων μέτρων
υπάρχουν ερείπια και χτίσματα
παλαιών σπιτιών. Σε απόσταση 1500μ
από το χωριό στους πρόποδες του
Ρασδολίου στον δρυμό Σκοτάδι,
υπάρχει τοποθεσία με ονομασία το
«καμένο» ή αλλιώς «παλιό χωριό», όπου
υπάρχουν δείγματα χτισμάτων. Από το
1840 μέχρι το 1920 παρατηρήθηκαν
πληθυσμιακές μετακινήσεις στη
Δυτική Μακεδονία και Θεσσαλία.
Το 1841
μεγάλος αριθμός οικογενειών από το
Πληκάτι εγκαθίσταται στο νέο χωριό
Μπελκαμάνη (σημερινή Δροσοπηγή) στο
νομό Φλώρινας. Μια επιτροπή από το
χωριό επισκέφτηκε την περιοχή της
Φλώρινας, μετά από πληροφορίες που
είχε από ταξιδιώτες κτίστες, και
αγόρασαν από έναν Μπέη της
περιοχής έκταση, η οποία πληρούσε
τις προϋποθέσεις για να
εγκατασταθούν οι εργαζόμενοι
κτίστες με τις οικογένειες τους.
Σύντομα πάλι το 1861 μεταναστεύουν
ξανά και φτιάχνουν εκεί κοντά το νέο
χωριό τη Νεγοβάνη ( σημερινό
Φλάμπουρο) και στο Καζακλάρ της
Θεσσαλίας (σημερινός Αμπελώνας).
|
Στην παραπάνω
φωτογραφία απεικονίζεται η τελευταία οικογένεια που εγκατέλειψε
το Πληκάτι το 1920. |
Γέροντες
Πληκαδίτες διηγούνται ότι γύρω
στα 1500 υπήρχε μοναστήρι του Αγίου
Ευθυμίου λίγο έξω από το χωριό, στη
θέση «Αμπέλια». Εγκαταλείφθηκε λόγω
κατολισθήσεων και ξαναχτίστηκε
καινούργιο στην περιοχή της Λαμίας.
Κυρίαρχο χαρακτηριστικό της
κοινωνικής ζωής του χωριού
καθίσταται η μακροχρόνια παραμονή
του μεγαλύτερου μέρους του αντρικού
πληθυσμού στην ξενιτιά. Οι γυναίκες
επιφορτίζονται με τις γεωργικές και
κτηνοτροφικές δραστηριότητες
αυτοσυντήρησης της οικογένειας. Η
ζωή του χωριού ήταν προσαρμοσμένη
στους ρυθμούς των περιοδικών
μετακινήσεων των «μπουλουκιών» των
μαστόρων.
Μετακινούμενοι κτηνοτρόφοι άλλων
περιοχών νοίκιαζαν τα καλοκαίρια τα
πλούσια βοσκοτόπια του Γράμμου.
Περίπου 30.000 πρόβατα φιλοξενούσε ο
Γράμμος παλιά. Αυτό, σε συνδυασμό
με την γειτνίαση με το
κτηνοτροφικό χωριό Αετομηλίτσα, είχε
ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν τα
πέντε μπατάνια και οι τρεις
νεροτριβές για τα μάλλινα υφάσματα
και σκεπάσματα (βελέντζες κ.τ.λ.)
των κτηνοτρόφων. Τα χαλάσματα
υπάρχουν ακόμα και σήμερα.
|
Υφαίνοντας στον αργαλειό |
Η
ονομασία Πληκάτι προέρχεται από το πελέκημα της πέτρας:
«Πελεκάνος» (αυτός που κάνει το
πέλέκημα της πέτρας) - «Πελεκάτι» και κατά παράφραση Πληκάτι
|
|
Εργαλεία που έδιναν μορφή
στην πέτρα |
Δείγμα από πρόσοψη σπιτιού |
Εργαλεία Πληκαδιτών
μαστόρων που φυλάσσονται στο
Μουσείο Μπενάκη, μαρτυρούν τις
δραστηριότητες της περιοχής καθώς
και τους χρόνους που
διαδραματίστηκαν. Προφανώς
πρόκειται για μάστορα από το
Πληκάτι. |
Πρόκειται για ένα "τρίγωνο" που
στην μία πλευρά αναγράφεται
που ερμηνεύεται ως
εξής
|
και στην πίσω πλευρά
αναγράφεται
που ερμηνεύεται ως
εξής
|
Οι
Πληκαδίτες μάστοροι
διακρίθηκαν για την τεχνική τους,
ήταν άριστοι στο χτίσιμο και
πελέκημα της πέτρας και άφησαν
καλό όνομα στις δουλιές. Τα
μπουλούκια των Πλικαδιτών μαστόρων
ταξίδεψαν στην Θεσπρωτία,
Μεσολόγγι, Αγρίνιο, Άγιον Όρος,
Θεσσαλία, Καβάλα, Βόλο, Λάρισα,
Σέρρες, Δράμα και ιδιαίτερα στην
Αθήνα και τα γύρω αρβανιτοχώρια.
Πληκαδίτες ήταν οι μάστοροι που
έχτισαν το σπίτι του Μακρυγιάννη
στην Αθήνα και πολλά αρχοντικά
της νέας πρωτεύουσας.
Στο
εξωτερικό εργάστηκαν στην παραλιακή
Τουρκία (Προύσα-Σμύρνη) Αμερική,
Γαλλία, Ρωσία, Ρουμάνια, Αιθιοπία και
Αλβανία (Κορυτσά, Μοσχόπολη, Δέλβινο).
Έφτασαν μέχρι το Ιρκούτσκ και το
Βλαδιβοστόκ της Ρωσίας, παρέα με
μαστόρους από τη γειτονική Ράχοβα (Κολώνια)
της Αλβανίας και δούλεψαν στα
τεχνικά έργα του Υπερσιβηρικού
σιδηροδρόμου(1891-1915).Διηγούνται ότι
σκοτώθηκαν 7-8 Πληκαδίτες μαστόροι
από ναρκοθέτηση σιδηροδρομικής
γραμμής κοντά στην Οδησσό.
ΑΜΕΡΙΚΗ
Γύρω
στο 1900 με 1905 πήγαν για δουλειά στην
Αμερική οι:
1.
Ζιώγας Στέφανος
2.
Ζιώγας Σωτήριος
3.
Βεζαλής Ιωάννης
4.
Σεργιάδης Γεράσης
ΙΡΚΟΥΤΣΚ
- ΒΛΑΔΙΒΟΣΤΟΚ
Γύρω
στο 1905 με 1908 πήγαν και παρέμειναν από
έξι(6) μέχρι δέκα(10) χρόνια οι:
1.
Βασάκος Σταύρος
2.
Κολεγιάννης Στέργιος
3.
Νάτσης Γιάννης
4.
Νάτσης Θωμάς
5.
Νάτσης Νικόλαος
6.
Νάτσης Απόστολος
7.
Θεολόγου Νίκος
8.
Θεολόγου Ιωάννης
9.
Θεολόγου Σωτήριος
10.
Θεολόγου Αντώνιος
11.
Βασάκος Παντελής
12.
Κολεγιάννης Στέφανος
13.
Ζιώγας Γιαννούλης
14.
Νάτσης Χαρίσης
15.
Παπανώτης Κωνσταντίνος
Μαζί τους είχαν και δυο (2) Ιταλούς
εργάτες ,δούλεψαν στον υπερσιβηρικό
σιδηρόδρομο και σε διάφορα κτήρια.
Πήγαν εκεί μέσο Ρουμανίας. Έπαιρναν
πολύ καλό μεροκάματο από ότι λένε οι
μεγαλύτεροι, γιατί είχανε πολλά
χρήματα. Υπήρχαν μάστοροι και από
άλλα χωριά δεν γνωρίζουμε όμως τα
ονόματά τους.
ΓΑΛΛΙΑ
Ταξίδεψαν
το 1920, δούλεψαν σαν χτίστες σε
διάφορα μεγάλα έργα (κτήρια, γεφύρια,
κ.τ.λ)οι:.
1. Βασάκος Λάζαρος
2. Βεζαλής Κωνσταντίνος
Ήταν μαζί με Βουρμπιανίτες. Επειδή
δεν επέτρεπαν στους Έλληνες να πάνε
στην Γαλλία, αυτοί έφυγαν μέσω
Αλβανίας, επέστρεψαν για κάποιο λόγο
το 1922 και ξαναέφυγαν για πάντα.
ΑΙΘΙΟΠΙΑ
(ΑΒΥΣΙΝΙΑ) - ΑΝΤΙΣ ΑΜΠΕΜΠΑ
Ταξίδεψαν
εκεί περίπου το 1926 με 1936 οι:
1. Ζιώγας Νικόλαος
2. Ζιώγας Παναγιώτης
Λένε
πως όταν η Ιταλία μπήκε στην
Αβησσυνία αυτοί ήταν εκεί.
|
Άποψη του χωριού σήμερα. |
Δυστυχώς δεν
θα μπορούσε το Πληκάτι να αποτελέσει
εξαίρεση στον κανόνα που θέλει τα
χωριά της υπαίθρου να ερημώνονται.
Παρόλα αυτά όμως, σε αντίθεση με τα
άλλα χωριά, εδώ παρατηρείται με
αργούς ρυθμούς η εγκατάλειψη του.
Ενδεικτικό στοιχείο αποτελεί το
γεγονός
ότι η λειτουργία του δημοτικού
σχολείου γινόταν απρόσκοπτα και με
ικανό αριθμό μαθητών έως το έτος 1994,
όταν στα γύρο χωριά τα σχολεία
έκλεισαν στην δεκαετία του `70. Δυο
λόγοι κυρίως συνετέλεσαν στην
επιβράδυνση της εγκατάλειψης του
τόπου. Ο πρώτος λόγος είναι το
γεγονός ότι στα πενιχρά έσοδα
προσετίθετο εισόδημα που προερχόταν
από το δασικό συνεταιρισμό, που έως
και σήμερα λειτουργεί, και από
εργασίες που σχετίζονται με την οικοδομική
δραστηριότητα. Ο δεύτερος λόγος
είναι το γεγονός ότι πολλοί από τους
κατοίκους, εργαζόμενοι στα μεγάλα
αστικά κέντρα πήραν τη σύνταξη τους
και επέστρεψαν στο χωριό όπου
εγκαταστάθηκαν μόνιμα.
Το Πληκάτι
είναι ένα ζωντανό χωριό, με
προοπτικές τουριστικής ανάπτυξης.
Είναι από τα χωριά της Επαρχίας
Κόνιτσας που ο επισκέπτης τον
χειμώνα θα βρει τρία καφενεία, 40 -50
άτομα. Εδώ βοηθάει αρκετά και ο
Πολιτιστικός Σύλλογος του χωριού
«ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΠΛΗΚΑΔΙΤΙΣΣΑ» που σε
ετήσια βάση προγραμματίζει εξ ίσου
τις εκδηλώσεις του τόσο τη θερινή όσο
και τη χειμερινή περίοδο.
|